İnsan sınırsız ihtiyaçlara sahip olmadığı gibi sınırsızca tüketme yeteneğine de sahip değildir. Ama kapitalistler tarafından en azından bu doğrultuda bir eğilime, yani sınırsızca satın almaya sürekli olarak teşvik edildiği bir gerçektir.
Sınırlı kaynaklar mı, sonsuz olanaklar mı?
Burjuvazinin ekonomi tanımındaki “kıt kaynaklar” ifadesi, aslında insanların sınırsız ihtiyaçları olduğu varsayımından türer; “sonsuz ihtiyaçlara yetecek mal ve hizmet yoktur” denilir. Sonsuz insan ihtiyaçları varsayımının ne denli çürük olduğunu gördük, bu durumda, kaynakların da kıt olduğunu söylemek için tutarlı bir argüman ileri sürmek güçtür. Kuşkusuz bir şeyin üretilmesi, doğadan bir şeylerin alınarak dönüştürülmesi, bu şeyin doğadan eksiltilmesi demektir ki, içinde yaşadığımız dünyanın sınırlı olduğu açıktır. Ne var ki, burada birkaç hususun altını çizmek gerekir.
Birincisi her tüketim eylemi aynı zamanda bir üretim eylemidir ve tersi. Dolayısıyla tüketim denilen şeyi, mutlak bir yok oluş olarak düşünmek yanlıştır, o bir dönüşüm sürecidir. İkincisi, doğa denilen varlık, sürekli eksilttiğimiz durgun bir varlık değil, kendini yenileyen, eksilenin yerine belli ölçülerde yenisini koyan bir varlıktır. İnsanların en temel maddi ihtiyaçlarından olan besin gereksinimini karşılamak üzere giriştikleri tarımsal faaliyet bu gerçekliğe dayanır. Madenler ve hammaddeler açısından bakıldığında da aslında durum budur, ancak insan ömrünün bu yenilenme süresinin yanında kısacık bir an olarak kalması, bu tür ihtiyaçlarımızı karşılayacak kaynakların giderek azaldığını düşünmemize yol açar. Fakat unutulmamalı ki, gerek geri dönüşüm teknolojileriyle, gerek daha dayanıklı tüketim mallarının üretilmesiyle, gerekse de malzeme bilimindeki devasa atılımlarla bu güçlüğün üstesinden gelmek hiç de imkânsız değildir. Üçüncüsü, doğal kaynaklarımızın temeli olarak dünyamız sınırlı olsa bile, onun içerisindeki mütevazı varlığımız açısından bakıldığında dünyanın sahip olduğu kaynaklar göreli olarak sonsuzdur. Dördüncüsü, insanoğlu geldiği gelişim aşamasında dünyayla sınırlı varlığını da evrenin başka köşelerine uzanarak aşma potansiyeline sahiptir.

İnsanlığın geçmişinde, üretici güçlerin geri düzeyi nedeniyle, insan ihtiyaçlarının karşılanması hususunda büyük bir yetersizliğin olduğu ve bu anlamda sınırlı kaynaklar olduğu söylenebilir kuşkusuz. İnsanoğlu doğanın kendisine kendiliğinden sunduğu olanaklarla büyük ölçüde yetinmek zorunda kalan, bu arada doğanın felâketlerine de tevekkülle katlanmak durumunda bulunan bir varlık, doğanın kölesi durumundaki bir varlık idi. Ama bugün durum hiç de öyle değildir. Doğanın kölesi olmaktan çıkıp onun efendisi haline gelmemizin koşulları giderek olgunlaşmıştır. Emeği ve doğayı inanılmaz boyutlarda sömürmesi ve tahrip etmesine rağmen, kapitalist sistem üretici güçlere yaptırdığı devasa atılımla, ister istemez, insanlığın kurtuluşuna giden yolun da maddi temelini döşemiş bulunmaktadır. Bu maddi temellerin ne denli olgunlaşmış olduğu ve bu arada tüm insanlığın refahı için gerekli kaynakların mevcut olup olmadığı hakkında anlamlı bir fikre sahip olmak için bugünkü kimi üretim rakamlarına bakmak bize küçük bir ipucu verecektir.

En temel ihtiyaçlarımızdan olan besin ihtiyacımızı giderecek tarımsal üretim rakamları bu açıdan bize çok şey anlatıyor. 1961 yılıyla karşılaştırıldığında dünya nüfusu iki katına çıkmıştır. Birleşmiş Milletler’e bağlı Tarım ve Gıda Örgütü (FAO) verilerine göre, bu elli yıllık dönemde, yaklaşık olarak, buğday ve pirinç dahil tahıl üretimi 2,7 katına, taze sebze ve meyve üretimi 4,1 katına, süt üretimi 2 katına ve et üretimi de 3,7 katına çıkmıştır. Yalnızca bu veriler bile, insanların geometrik olarak çoğaldığını, gıda üretiminin ise aritmetik olarak arttığını iddia ederek, insanlar arasındaki toplumsal eşitsizliği, açlığı, yağma savaşlarını ve kapitalizmi aklamaya çalışan Malthus’un sözde teorisini çökertmeye yeterlidir. Bitti.