Moved Permanently

Bir insan hakkı olarak düşünceyi açıklama ve haber alma özgürlüğü bağlamında medyanın önemli  rolü vardır.

Basın özgürlüğü, görüş ve düşüncelerini açıklayabilme ve yayabilme hakkına sahiptır. Ancak her ülke bu özgürlüğün kullanılabilmesini sınırlayan uygulamalara sahiptir. Bu sınırlamaların kapsamı ve sınırlama koymanın yolları ile her ülkenin basın özgürlüğüne sahip olup olmadığı ile ilgili farklı kurumların farklı sınıflandırmaları vardır. Bunların arasından en önemlilerinden birisi sınır tanımayan gazetecilerdir.

Medya alanında en çok telaffuz edilen hususlardan biri olarak basın özgürlüğü kavramı esasında daha genel bir kavram olan düşünce özgürlüğünün medya alanındaki yansımasıdır. Bu kavram insanların haber alma özgürlüğü ile de birleşince çift taraflı bir etkiyle hem düşünceyi açıklama hem de açıklanan düşünceye ulaşabilme özgürlüğünü oluşturmaktadır. Esasında düşünceye ulaşabilme veya daha genel adı ile haber alma özgürlüğünün sağlanması öncelikle medyanın kitlelere ulaşabilmesinin sınırlandırılması sonucunu doğuracak etkilerin bertaraf edilmesiyle sağlanabileceğinden dolaylı olarak basın özgürlüğünün de ana esasını oluşturmaktadır.

İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinde “Düşünceyi Açıklama ve Haber Alma Özgürlüğü” 10. Maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir:

1.Her fert ifade ve izhar hakkına maliktir. Bu hak içtihat hürriyetini ve resmî makamların müdahalesi ve memleket sınırları mevzuubahis olmaksızın, haber veya fikir almak veya vermek serbestisini ihtiva eder. Bu madde, devletlerin radyo, sinema veya televizyon işletmelerini bir müsaade rejimine tabi kılmalarına mâni değildir.
2. Kullanılması vazife ve mesuliyeti tazammun eden bu hürriyetler, demokratik bir toplulukta, zaruri tedbirler mahiyetinde olarak, millî güvenliğin, toprak bütünlüğünün veya âmme emniyetinin, nizamı muhafazanın, suçun önlenmesinin, sağlığın veya ahlâkın, başkalarının şöhret veya haklarının korunması, gizli haberlerin ifşasına mâni olunması veya adalet kuvvetinin üstünlüğünün ve tarafsızlığının sağlanması için ancak ve kanunla, muayyen merasime, şartlara, tahditlere veya müeyyidelere tabi tutulabilir.

Daha kapsayıcı olması açısından ifade özgürlüğü, esasen her ferde tanınmıştır. Herkes düşüncelerini özgürce ifade edebilecektir. Ancak günümüz koşullarında bu ifadenin etkili olması için başvurulması en olası araç elbette ki medya olacaktır. Bu nedenle bu kavramın medya açısından değeri daha önemli olacaktır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 1986 tarihli Lingens v. Avusturya kararında basın özgürlüğü ile ilgili olarak şu ifadelere yer vermiştir: “…Basın, her ne kadar, özellikle ‘başkalarının onurunu korumak’ amacıyla konmuş bulunan sınırları aşmamak zorunda ise de politik sorunlar ve genel yararı ilgilendiren öteki konulara ilişkin haber ve düşünceleri iletmekle de görevlidir..Basın özgürlüğü, kamu oyuna, yöneticilerin fikir ve davranışlarını öğrenme ve değerlendirmede kullanılacak en uygun araçlardan birini sağlamaktadır. 10. Madde bu hususu kamunun bilgi ve haber alma hakkına sahip bulunduğunu belirtmek suretiyle ifade etmiştir.” (A. Şeref Gözübüyük / A. Feyyaz Gölcüklü, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, 4. Bası, Ankara 2003).

Basın özgürlüğü demokratik toplumun vazgeçilmez unsurlarından biri olarak kabul edilmelidir. Zira ancak toplumsal veya bireysel sorunların özgürce tartışıldığı bir ortamda gerçek anlamda demokrasiden bahsedilebilir. Bu nedenle demokratik toplumda her fert düşüncesini serbestce ifade edebilmelidir. Bu hakkın niteliği gereği bu serbestliğin sınırları da mümkün olduğunca geniş tutulmalıdır. Nitekim AİHM 1976 Tarihli Handyside v. İngiltere Kararında “2. Fıkra hükmü saklı kalmak kaydıyla bu özgürlük sadece itibar gören veya zararsız yahut önemsiz sayılan ‘haberler’ ya da ‘fikirler’ bakımından değil, aynı zamanda devlet yahut halkın bir bölümü için aykırı, kural dışı, şaşırtıcı veya endişe verici cinsten olanlar için de geçerlidir.” değerlendirmesinde bulunmuştur (Gözübüyük/Gölcüklü, s.358).

Anayasamızda ise ifade ve basın özgürlüğü farklı iki madde kapsamında düzenlenmiştir.”Anayasanın düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti” başlıklı 26. Maddesine göre;

Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmi makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak yada vermek serbestliğini de kapsar. Bu fıkra hükmü, radyo, televizyon, sinema veya benzeri yollarla yapılan yayımların izin sistemine bağlanmasına engel değildir.