NASIL BİR İNSANLIK YAŞAMI YA DA TOPLUMSAL YAŞAM?

Değerli okurlar, önceki bölümde “ben-merkezli―biz-merkezli” beyinlerin diyalektik yelpazesini gördüydük. Bu bölümde de bu durumu genel olarak “ben-merkezlilik―biz-merkezlilik” şeklinde ele alacağız (Şekil 1/A) ve sağlıklı bir insanlık yaşamı/toplumsal yaşam için bu iki zıt özelliğin hangi oranlarda olması gerektiğini göreceğiz (Şekil 1/B). Bu konuyla ilgili videonun özeti aşağıdadır.

Soru: “İnsanlar neden kendi çıkarları için başkalarını feda etmeye meyilliler? Bu bir hayatta kalma içgüdüsü müdür?” Yanıt (biyolog ve beyin uzmanı Prof. Dr. Sinan Canan): “Bencillik ve diğerkâmlık(1) birbirine zıt iki hikâye gibi duruyor.  Çözmeye çalıştığımız sorun şuydu: Bencil, kibirli, güçlü, vurucu, kırıcı, yıkıcı, kavgacı olmak, bireysel düzeyde ciddi avantaj sağlar. Bunu yapmamayı sağlayan bir takım sigorta sistemleri de (vicdan gibi) evrimsel olarak gelişmiş gibi duruyor. Bunu anlamak için yapay zekâ destekli bilgisayar simülasyonunda sanal insan toplulukları oluşturuluyor. Bu topluluklardan biri tamamen bencil insanlardan oluşuyor. Ancak bu topluluk birkaç yüzyıla varmadan ortadan kalkıyor. Nedeni, topluluk olarak hayatta kalmalarını sağlayacak olan birbirini destekleyici, birbiriyle yardımlaşma ve sosyal bağlarının gelişememesidir. İkinci topluluk tamamen özgeci/sencil bireylerden oluşuyor ve bu topluluk daha kısa sürede çöküyor. Çünkü kendi çıkarlarını gözetmeden hep öbürlerine yardım ettiklerinden dış tehditlere karşı savunmasız kalıyorlar, gelişemiyorlar, keşif duyguları vs ortadan kalkıyor, sınırları zorlayıcı/ittirici güdüleri gelişemiyor ve dolayısıyla bu simülasyon da çalışmıyor. Simülasyonlardan en sağlıklı olanı ise, az miktarda -üçte birden daha az- bencil, geri kalanı da yardımlaşmaya programlı özgeci/sencil bireylerden oluşan topluluk oluyor. Bu topluluktaki/popülasyondaki bireylerin sayısının azalması ve çoğalması şeklinde olan dalgalanmaları stabil/durağan hâle geliyor ve dalgalanma ilânihaye/sonsuza doğu gidiyor. İyi ve kötü olarak tanımladığımız davranışların birlikte oluşu gösteriyor ki, birbirini dengeleyici dinamik bir sistemde, birbirlerine karşı çok iyi çalışıyorlar, beraber olduklarında işe yarıyorlar.” (İnsanlık Özünde Kötü Müdür? Sinan Canan ile Büyük Sorular; YouTube video, ilk 7.35 dk)  

Bu simülasyon deneyi bize, 1) zıtlardan biri olmadığında diğerinin de yok olduğunu, ikisi birlikte olduğunda ikili sarmal şeklinde var olmaya devam ettiklerini, 2) egemen/baskın/dominant olan özelliğin biz-merkezlilik (üçte ikiden fazla) olduğunu gösteriyor.

Sol/ilerici anlayış toplumcu/kamucu ve dolayısıyla biz-merkezli olduğundan, toplumsal yaşamdaki ağırlığı en az üçte iki (2/3) olmalıdır; geri kalanı da (1/3) sağ/muhafazakâr anlayış oluşturmalıdır (Şekil 1/B).    DEVAM EDECEK

(1) Diğerkâmlık (özgecilik/sencilik/biz-merkezlilik): Bireyin herhangi bir çıkar gözetmeden, hatta bazen de bir bedel ödeyerek diğer bireylerin veya toplumun iyiliği uğruna fedakârlıkta bulunması (Vikipedi).